Członkowie Komisji Prawnej Parlamentu Europejskiego zagłosowali dziś za podjęciem kroków prawnych przeciwko Radzie za wykluczenie Parlamentu Europejskiego z procesu decyzyjnego dotyczącego rozporządzenia w sprawie działań w zakresie bezpieczeństwa dla Europy (SAFE)*.
W marcu tego roku przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zaproponowała utworzenie rozporządzenia SAFE - instrumentu finansowego w postaci pożyczek w wysokości 150 miliardów euro na wsparcie przemysłu obronnego. Miałoby to nastąpić na mocy art. 122 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), co pozwoliłoby Komisji i Radzie zrezygnować ze zwykłej procedury ustawodawczej i ominąć demokratyczną kontrolę Parlamentu.
Po raz kolejny Komisja znalazła sposób na przejęcie procesu decyzyjnego UE, ignorując inne opcje prawne, które skutecznie zaangażowałyby Parlament. Dla Socjalistów i Demokratów odsuwanie na bok demokratycznej kontroli nie jest silnym przywództwem - jest zagrożeniem dla instytucjonalnej równowagi Unii.
Ana Catarina Mendes, wiceprzewodnicząca Grupy S&D ds. silnej demokracji i praworządności, powiedziała:
"To tylko jeden z wielu przykładów tego, jak Komisja robi wszystko, aby podważyć prawa i obowiązki Parlamentu.
"Powiedzmy sobie jasno, Grupa S&D zawsze opowiadała się za zjednoczoną Unią Obronną, która obejmowałaby zwiększone inwestycje w europejski przemysł obronny i infrastrukturę oraz jednolity rynek obronny. W tym sensie proponowane pożyczki w wysokości 150 miliardów euro w ramach rozporządzeń SAFE są krokiem we właściwym kierunku. Ale nie można tego zrobić - ani ze szkodą dla naszego systemu demokratycznego, ani podważając naszą europejską równowagę instytucjonalną.
"W tych czasach niepewności i zagrożeń geopolitycznych nasi obywatele potrzebują, abyśmy pokazali jedność, a nie grę o władzę na łasce pewnych partyjnych interesów. Powtarzające się decyzje przewodniczącej Komisji, Ursuli von der Leyen, mające na celu ominięcie tej instytucji poprzez nadzwyczajne prawodawstwo, stały się niebezpieczną tendencją, zagrażającą zaufaniu między instytucjami UE. Widzieliśmy to w przypadku pierwszego pakietu Omnibus w sprawie zrównoważonego rozwoju, a teraz widzimy to w przypadku instrumentu SAFE.
René Repasi, koordynator Grupy S&D w Komisji Prawnej i stały sprawozdawca Parlamentu Europejskiego ds. sporów, powiedział:
"Przewodnicząca Komisji, Ursula von der Leyen realizuje jasną strategię konsolidacji władzy w ramach organu wykonawczego UE. Jej ostatnie posunięcie - przeforsowanie instrumentu SAFE dotyczącego pomocy finansowej w dziedzinie obronności bez udziału Parlamentu Europejskiego - to nie tylko proceduralne przekroczenie uprawnień. Jest to część szerszego schematu, który zagraża równowadze instytucjonalnej UE.
"SAFE jest ważnym i koniecznym krokiem w kierunku wzmocnienia zdolności obronnych Europy. Chcemy, aby państwa członkowskie wydawały te fundusze na zwiększenie swoich zdolności obronnych, ale zawsze na bezpiecznym pod względem prawnym gruncie. Nawet niezbędne cele nie usprawiedliwiają ignorowania prawnych podstaw demokratycznego uczestnictwa w UE. Zarówno służby prawne Parlamentu, jak i Komisja Prawna doszły do jasnego wniosku: warunki prawne korzystania z wybranej podstawy prawnej - art. 122 TFUE, przeznaczonego na sytuacje nadzwyczajne - po prostu nie są spełnione. Istnieją alternatywne drogi, które angażują Parlament - ale zostały one celowo zignorowane.
"Nie jest to odosobniony przypadek. Przez całą drugą kadencję przewodniczącej von der Leyen Parlament był traktowany mniej jako demokratyczny partner, a bardziej jako przeszkoda, przy czym decyzje podejmowane były coraz częściej w wąskich kręgach, a procedury demokratyczne traktowane były jako odhaczanie kolejnych punktów. Dlatego też Grupa S&D głosowała za wniesieniem tej sprawy do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Nie jest to tylko kwestia prawna; chodzi o wyznaczenie twardej linii: w Europie władza musi pozostać odpowiedzialna.
* Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zaproponowała utworzenie rozporządzenia w sprawie działań na rzecz bezpieczeństwa w Europie (SAFE), instrumentu pożyczkowego o wartości 150 mld euro w celu zwiększenia produkcji obronnej w całej UE poprzez wspólne zamówienia. Rada przyjęła je 27 maja 2025 r.
Artykuł 122 został zastosowany tylko w kilku sytuacjach, w tym podczas pandemii Covid-19.
Dziś Komisja Prawna formalnie zaleciła Parlamentowi podjęcie kroków prawnych przeciwko Radzie. Na podstawie tego zalecenia przewodniczący Parlamentu Europejskiego wniesie teraz sprawę w imieniu instytucji.
