Grupa S&D w Parlamencie Europejskim walczy o to, aby odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej stało się normą, dzięki obowiązkowemu badaniu należytej staranności przedsiębiorstw w całej UE. Eurodeputowana Grupy S&D, Lara Wolters, przygotowała sprawozdanie w tej sprawie, nad którym Komisja Prawna będzie debatować i w sprawie którego będzie głosować w najbliższych tygodniach.
Często zadawane pytania dotyczące należytej staranności
Co to jest należyta staranność?
Przez należytą staranność rozumiemy „uzasadnioną troskę”. W szczególności troskę, z jaką oczekujemy, że przedsiębiorstwa będą szanować prawa człowieka, środowisko i dobre zarządzanie. Chcemy zapewnić tę troskę (lub „staranność”), nakładając na przedsiębiorstwa obowiązek wprowadzenia procesów, gwarantujących odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej. Tego rodzaju procesy polegałyby na monitorowaniu i identyfikowaniu zagrożeń oraz radzeniu sobie i naprawianiu negatywnych skutków związanych z działalnością przedsiębiorstwa. Obejmowałyby one na przykład badanie wpływu działań przedsiębiorstw na prawa socjalne i prawa pracownicze, na naturalny ekosystem lub na lokalne rządy, w przypadku, gdy istnieje ryzyko korupcji lub przekupstwa.
O co walczy Grupa S&D?
Walczymy o to, aby odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej stało się normą. Aby tak się właśnie stało, potrzebujemy ogólnounijnego, obowiązkowego badania należytej staranności przedsiębiorstw, które zobowiąże je do przyjrzenia się całemu łańcuchowi dostaw.
Chcemy zyskać pewność, że dojdzie do zmiany kulturowej w przedsiębiorstwach. Należyta staranność to nie tylko ćwiczenie, polegające na zaznaczanie odpowiednich rubryk, ale ciągły proces.
Chcemy również zwiększyć dostęp do wymiaru sprawiedliwości dla ofiar z krajów trzecich, które zostały doznały szkód ze strony unijnych przedsiębiorstw.
Krótko mówiąc, walczymy o to, aby na pierwszym miejscu stawiać ludzi i planetę, a nie zyski i akcjonariuszy.
Jak daleko powinny sięgać przepisy?
Chcemy mieć pewność, że przedsiębiorstwa zachowają należytą staranność w zakresie ochrony środowiska, zarządzania i przestrzegania praw człowieka w całym łańcuchu dostaw - w tym również w przypadku, gdy ten łańcuch dostaw sięga poza Europę. Oczekujemy, że nawet tam, gdzie łańcuchy dostaw są bardzo złożone, przedsiębiorstwa zrobią wszystko, czego można racjonalnie oczekiwać, aby zapobiec szkodom.
Przepisy muszą mieć szeroki zakres i mieć zastosowanie do wszystkich przedsiębiorstw w UE, w tym przedsiębiorstw świadczących usługi finansowe, z możliwym wyjątkiem dla mikroprzedsiębiorstw. Niemniej jednak zakres wymogów w zakresie należytej staranności może różnić się w zależności od charakteru zagrożenia i wielkości przedsiębiorstwa.
Konsumenci coraz głośniej mówią o tym, jakich postaw oczekują od przedsiębiorstw. Czy to nie wystarczy?
Niestety nie. Dobrowolne środki w zakresie należytej staranności (takie jak Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych), nie doprowadziły do ogólnej zmiany sposobu myślenia w unijnych przedsiębiorstwach; ostatnie badania pokazują, że tylko 37% respondentów prowadzi obecnie badania należytej staranności w zakresie ochrony środowiska i praw człowieka, a jedynie 16% z nich obejmuje cały łańcuch dostaw [1].
W przypadku przedsiębiorstw, które stosują dobrowolne środki i zachowują się odpowiedzialnie, pragniemy mieć pewność, że są do tego zachęcane, a nie stawiane w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej, ponieważ robią to, co jest właściwe dla ludzi i planety.
Czy te przepisy są uciążliwe dla przedsiębiorstw?
Nie, nawet jeśli przedsiębiorstwo jest małe, dostępna jest obszerna liczba standardów i wskazówek wspierających przedsiębiorstwa w kwestii wypełniania obowiązku należytej staranności, w tym wytyczne OECD dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. Chociaż większość naszych przedsiębiorstw nadal nie akceptuje tych standardów (z powodów opisanych powyżej), obecnie znaczna liczba przedsiębiorstw z powodzeniem wprowadza je w życie.
Ponadto w przypadku naszych MŚP należy koniecznie podkreślić, że w należytą staranność wpisana jest zasada proporcjonalności, a przyjęcie propozycji w zakresie należytej staranności powinno uwzględniać wielkość przedsiębiorstwa i charakter związanego z tym zagrożenia. Wreszcie, w badaniu przeprowadzonym przez Komisję, większość respondentów w przedsiębiorstwach opowiedziała się za wprowadzeniem obowiązkowej zasady należytej staranności [2].
Kto popiera wiążące przepisy?
Istnieje szerokie poparcie dla obowiązkowych ram w zakresie należytej staranności wśród społeczeństwa obywatelskiego, międzynarodowych organów ustanawiających odpowiednie standardy, państw członkowskich i samych przedsiębiorstw. Żadne przedsiębiorstwo nie stara się aktywnie wyrządzać szkody. Jednak przedsiębiorstwom brakuje jasności w kwestii tego, czego się od nich oczekuje.
Do czego może dojść bez należytej staranności?
Istnieje wiele przykładów, w których należyta staranność mogłaby zapobiec katastrofom ekologicznym i łamaniu praw człowieka.
W 2013 roku w Bangladeszu tysiące pracowników zginęło lub odniosło obrażenia - w większości były to kobiety - z powodu uszkodzenia konstrukcji budynku Rana Plaza. Katastrofa ta rzuciła światło na niewłaściwe warunki pracy, które występują często w globalnym łańcuchu dostaw tekstyliów. Dzięki obowiązkowym ramom należytej staranności możemy się upewnić, że przedsiębiorstwa w UE dołożą wszelkich starań, aby zidentyfikować i zająć się naruszeniami praw pracowników, szyjącym ubrania, jakie kupujemy i nosimy na co dzień.
Skażenie w regionie Ogoniland w delcie Nigru to kolejny szokujący przykład tego, w jaki sposób brak odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej zaszkodził środowisku i wyrządził niezmierzone szkody dla zdrowia, domów i źródeł utrzymania ludzi.
Fala samobójstw w fabrykach globalnego dostawcy technologii w Shenzhen pokazała, że niektórzy pracownicy wolą umrzeć, niż musieć spędzić kolejny dzień na linii montażowej. Zamiast poprawić warunki pracy, odpowiedzią korporacji było rozciągnięcie siatek na zewnątrz wielu budynków. Tego rodzaju postępowanie biznesowe ze strony dostawcy przedsiębiorstwa z UE nigdy nie powinno być akceptowane, a ofiary lub ich przedstawiciele powinni mieć możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności przedsiębiorstw macierzystych.
Co możemy osiągnąć dzięki należytej staranności?
Niedawne badanie Komisji stwierdza, że korporacyjna krótkowzroczność stanowi poważne zagrożenie dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ i porozumienia paryskiego z 2015 roku. UE będzie w stanie wywiązać się z tych zobowiązań tylko wówczas, kiedy zagwarantuje, że przedsiębiorstwa przyjmą na siebie prawdziwą odpowiedzialność za skutki ich działalności gospodarczej.
Dzięki poszerzeniu zakresu należytej staranności na cały łańcuch dostaw, UE może wywrzeć pozytywny wpływ na świat jako podmiot wyznaczający międzynarodowe standardy, aby sprostać wyzwaniom, takim jak zmiana klimatu i łamanie praw człowieka. Przedsiębiorstwa z UE są kluczową częścią tego procesu.
Jakie są kolejne kroki w zakresie prawodawstwa w dziedzinie należytej staranności w UE?
Do grudnia tego roku Komisja Prawna (JURI) w Parlamencie Europejskim sporządzi sprawozdanie w sprawie należytej staranności, z inicjatywy Grupy S&D.
Chcemy, aby niniejsze sprawozdanie wyraźnie przedstawiło nasze oczekiwania wobec Komisji Europejskiej, która zamierza przedstawić legislację w zakresie należytej staranności wiosną 2021 roku.
W kontekście obecnego kryzysu zdrowotnego, a także kryzysu klimatycznego, musimy podjąć odważne kroki w celu ochrony ludzi i naszej planety.
Sprawozdanie, przygotowane przez eurodeputowaną S&D, Larę Wolters, można przeczytać tutaj.
[1] Study prepared for the European Commission on ‘Due Diligence requirements through the supply chain’, DG Just, January 2020
[2] Ibid.
